Chants basque et pertsularis

LES PERTSULARIS, QUELQUES CHANTS BASQUES :

LES PERTSULARIS :

Les pertsularis sont des chanteurs improvisateurs s'affrontant dans des joutes verbales.

Le texte chanté est nommé pertsu.

Les pertsularis doivent improviser sur un air musical donné. La mélodie fixe le nombre de rimes, le rythme et la construction des vers. Cependant, chaque strophe (paragraphe) peut avoir un nombre différent de rimes. Le pertsulari ne peut utiliser deux fois le même mot dans une strophe (poto).
Généralement, deux pertsularis chantent un texte improvisé l'un après l'autre, le sujet est un sujet précis (amour, actualité, homme/femme...). Etant face à un public, le pertsulari soigne particulièrement le dernier vers de son pertsu avant de laisser la parole à son concurrent.

Voici ci-dessous quelque exemples de pertsus:

Pertsus de Michel Aire
Euskal herriko kulturetarik bat dugu pertsularitza
Ta pertsulari bati lan horrek, galdatzen haimbat baldintza
Gogo argia behar da eta, senditzalea bihotza
Guziak untsa errespetatuz, aunitz maitatu itzkuntza

Pertsularitza oraiko gaztek ere maita dezatela
Kultura hunek ez du irauten ahalko luzaz bertzela
Senditzen baldin badu norbaitek, zerbait dohain baduela
Bere itzkuntza ta herriaren zerbitzatzen has dadila.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Parmi les traits culturels du Pays Basque, nous avons le travail du pertsulari
Et ce travail exige du pertsulari certaine condition
Il lui faut un esprit clair et un cœur sensible
En respectant toutes les choses, il lui faut beaucoup aimer sa langue

Que les jeunes d'aujourd'hui aiment le travail du pertsulari
Cette culture ne pourra survivre autrement plus longtemps.
Si quelqu'un sent en lui une certaine compétence
Qu'il se mette au service de sa langue et de son pays.

Pertsus d'Ernest Alkate
Populu baten mintzoa dela uste dut pertsularitza
Horren zabaltzeko osmoan gaur herriz herri bagabiltza
Gure herri hau zoin den trixtea zoin den ilun eta hitsa
Argi baten pare izan bedi bertsulariaren hitza

Euskal herriaren mezulari pertsulariak dagotzi
Beren egiazko lana zer den ez dezatela ahantzi
Pertsuen bidez nik munduari naki nuke helarazi
Odoletan dagon herri hunek oroino behor du bizi
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Je crois que par les pertsus s'exprime la voix d'un peuple
Nous allons de village en village avec l'intention de la diffuser
Oh, combien triste, oh, combien sombre et pâle est ce pays!
Que la parole des pertsularis soit comme une lumière.

Du Pays Basque, les pertsularis en sont les messagers
Qu'ils n'oublient pas la réalité de leur vrai travail
Moi, je voudrais, par ce pertsu, faire savoir au monde
Que ce pays en sang doit vivre.

Pertsus de Jean Mendiboure
Pertsu lan hori zoin ederra den gutaz bertzalde nork asma?
Ebasten ahal ez daukutena da bertsuz loratu zama
Pertsularitzak azaltzen dauku « Euskadi » dugula ama
Gorputza moztu zioten bainan beti oso du arima

Pertsularitzak askori ditu zabal arazten begiak
Nihauri ere horrek derauzkit jakin arazi egiak
Zer pairamenak jazaiten tuen oi gure Euskal herriak
Ta zer Euskaldun motetaz dauden beterik presondegiak.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Quel beau travail que celui de faire des pertsus, en dehors de nous qui peut les concevoir?
On ne peut nous la voler cette pièce fleurie par les pertsus
L'art du pertsu nous révèle qu'Euskadi est notre mère
On lui coupa le corps mais son âme est entière.

A beaucoup, le fait de composer des pertsus a fait ouvrir les yeux,
A moi-même il m'a fait connaître des vérités
Quel calvaire supporte aujourd'hui notre Pays Basque
Et de quelle sorte de Basques regorgent les prisons.

QUELQUES CHANTS BASQUES :

- Agur Xiberua.
- Arrantzaleak
- Bagare.
- Boga boga.
- Hegoak.
- Euskal herrian euskaraz.

- Eusko Gudariak.
- Guernikako Arbola.
- Guk euskara.
- Gora ta gora beti.
- Ixilik ixilik dago.
- Oi gu hemen.

EUSKO GUDARIAK :

Eusko Gudariak gara
Euskadi askatzeko.
Gerturik daukagu odola
bere aldez emateko.

Irrintzi bat entzun da
mendi tontorrean,
goazen gudari danok
Ikurriña atzean.

AGUR XIBERUA :

Agur, Xiberua,
Bazter güzietako xokhorik eijerrena
Agur, sor lekhia
Zuri ditit ene ametsik goxuenak
Bihotzan erditik
Bostetan elki deitadazüt hasperena.
Zü ützi geroztik
Bizi niz trixterik,
Abandonatürik,
Ez beita herririk
Paris ez besterik
Zü bezalakorik.

Sor lekhia ützirik gazte nintzalarik,
Parisen sarthü nintzan kurajez betherik,
Plazerez gose eta bürian hartürik
Behar niala alagera bizi ;
Bostetan geroztik
Nigar egiten dit,
Xiberua, zuri.

Anteru txamarrotia
Txingarren bigotia
Aretxek derouko, derauka,
Preso tximinoia

Auda aude audek omoria
Kontsolotzeko konsolatzeko
Euskaldun jendea

Kalian gora kalian bera
Kalian gora zezena ai ai ai ai

Jeronimo entzun zazu
Neska txarrekin

Ibiltzen zira zu
Ama datorrenian-nian
Ama dalorrenian-nian
Etxetik kanpora
Bidako zaitu

GUERNIKAKO ARBOLA :

Gernikako arbola
da bedeinkatua,
euskaldunen artean
guztiz maitatua.
Eman ta zabal zazu
munduan frutua;
adoratzen zaitugu,
arbola santua.

Mila urte inguru da
esaten dutela,
Jainkoak jarri zuela
Gernikako arbola.
Zaude, bada, zutikan
orain ta denbora,
eroritzen ba zera
arras galdu gera.

ARRANTZALEAK :

Gu gira gu eskual kantari tropa bat izendatu arrantzaleak
Maîte dugu eskual kantua eta arnoa gorria.

Arrantzaleak gire bai Donibandarrak
Itsasoa da gure ama
Ziburutarak gira bai mariñel seme
Gurk itsasoa dugu maîte

Gure arbasoak joan ziren bezala Behar dugu abiatu
Bainan aldiz ez arrantzarat
Egun behar dugu kantatu

Etorri gira zuek alegeratzerat Bakearen ekartzerat
Denek bepetan kanta dezagun
Ez gira gu bate ilhun.

GORA TA GORA BETI :

Gora ta gora beti
Bai gora lapurdi
Euskera bizi gaitu
eta bizi bedi

Gorantza doa agudo kapitala
Eta Lapurdi beti dago apala
Aldrebesturik dago mundu zitala
Konformatzen ez bagara ze pakatu mortala !

Gurea ez da bizi modu normala
Lurra lantzeko aitzurra eta pala
Lanaren truke kobratzen erreala
Benetan da miserable euskaldunon jornala

Munduan ezin bizi diteke hola
Merkatuetan dena gora doala
Etxera eta zopa guztiz argala
Kriseiluen olioa ez da postre formala

Jabeek dute kontzientzi zabala
Kakastu dute gure lurren azala
Baina Lapurdi ez da hain zerbitzala
Burruka garbian dago Hori da printzipala.

BAGARE :

Araban bagare Gipuzkun bagera
Ziberun bagire ta Bizkaian bagara,
Baita ere Lapurdi ta Nafarran.

Guztiok gara euskaldun
guztiok anaiak gara
nahiz eta hitz ezberdinez
bat bera dugu hizkera.

Herri bat dugu osatzen
eta gure zabarkeriz
ez daigun utzi hondatzen.

Bagare, bagera
bagire, bagara
euskera azkartzeko
oraintxe dugu aukera

Bagare, bagera
bagire, bagara
Euskadi askatzeko
oraintxe dugu aukera

BOGA, BOGA :

Boga, Boga, Mariñela, Mariñela !
Joan behar dugu urrutira, urrutira
Bai indietara, bai indietara.
Ez dut, ez dut nik ikusiko
Zure plai ederra, plai ederra ;
Agur, agur, Ondarroako
itsaso bazterra
Mariñela ! Boga ! Mariñela !

HEGOAK :

Hegoak ebaki banizkio
Neuria izango zen (bis)
Ez zuen aldegingo.

Bainan horrela
Ez zuen gehiago xoria izango
Baina horrela
Ez zuen gehiago xoria izango
Eta nik, xoria nuen maite. (bis)

EUSKAL HERRIAN EUSKARAZ :

Euskal Herrian euskaraz
nahi dugu hitz eta jolas
lan eta bizi euskaraz eta
hortara goaz,
bada garaia noizbait dezagun
guda hori gal edo irabaz.
Zabal bideak eta aireak
gure hizkuntzak har dezan arnas,
bada garaia noizbait dezagun
guda hori gal edo irabaz.

Euskal Herrian euskaraz
hitz egiterik ez bada
bota dezagun demokrazia
zerri askara
geure arima hiltzen uzteko
bezian odol galduak ez gara.
Hizkuntza gabe esaidazue
nola irtengo naizen plazara,
geure arima hiltzen uzteko
bezain odolgalduak ez gara.

Euskal Herria euskalduna
irabazteko eguna
pazientzia erre aurretik
behar duguna,
ez al dakizu euskara dela
euskaldun egiten gaituena ?
Zer Euskal Herri litzake bere
hizkuntza ere galtzen duena.
Ez al dakizu euskara dela.
euskaldun egiten gaituena ?

GUK EUSKARA :

Euskara putzu sakon
Eta ilun bat zen. (bis)
Eta zuek
Denok ur gazi
Bat atera
Zenuzten
Handik nehez.

Guk euskaraz
Zuk zergatik ez (bis)

Orain zuen birtutez
Zuen indarrez (bis)
Euskara
Itsas urdin
Eta zabal bat
Izanen da
Eta guria da.

IXILIK IXILIK DAGO :

Ixil ixilik dago, kaia bazterrian
Untzi xuri pollit bat uraren gainean
Goizek'ordu bietan esnatutzen gira
Arrantzaliarekin joaiteko urrutira.
Pasatzen nintzanean zure leiho petik
Nigar'heldu zitzautan begi bietatik :
Zer gatik (5 aldiz)
Nigar egin ?
Zeruan izarra dago itsaso aldetik.
Bat, bat, bat, bazter ondoan ibili.
Bi, bi, bi, ez naiz ondo ibili.
Hiru, hiru, hiru, golkoa bete dire.
Lau, lau, lau, xardin ta bakalau.

Anteru txamarrotia,
Txingarren bigotia,
Aretxek derauka, derauka
Preso tximinoia

OI GU HEMEN :

Oi gu hemen
Bidean galduak (hiruz)
Heriotz miñez (bis)

Gizonen itzala luzea
Negarrez, haizea gauean
Arbolak, erroak airean
Heriotza da.

Oi gu hemen
Bidean galduak (hiruz)
Heriotz miñez (bis)

Pobreak kalean bilutsik
Barnea esperantzik gabe
Doinua, basoko tristura
Illunabarrez.

Oi gu hemen
Bidean galduak (hiruz)
Heriotz miñez (bis)

Nundikan ezinaren mina
Zergatik errekan iluna
Egurra, kolpeka landua
Bide hustuak.

Oi gu hemen
Bidean galduak (hiruz)
Heriotz miñez (bis)